وحيدالله مصلح
ما چې کله د غازي لاندې عکس ته کتل نو حسرتونو مې زړه ډوب کړ، د غازي د هغسې شاندارې ماضي په تسلسل له کابل نه دغسې همېشنۍ مخه ښه ډېره عاطفي ده او له غازي سره زمونږ د نسټالژي څرګندونه کوي، دا مخه ښه د يوې لنډې افراطي مرحلې د ټکانونو محصول دى.
نن د غازي امان الله خان 63 تلين دى، په افغانستان کې د ازادۍ
او ترقۍ لفظونه د غازي له نوم سره تړون لري. غازي له انګليس نه د ازادۍ لويه جګړه
رهبري او انجام ته ورسوله، دى د هند د خ لافت تحريک حامي پاتې شو او د انګليس پر
ضد د هند د نيمې وچې د ازادۍ داعيو ته يې الهام او انګېزه هم ورکړه.
سره له دې چې غازي د انګليس پر ضد له شوروي سره اړيکې او
مکاتبات درلودل خو د همدې اړيکو په پيچ و خم کې يې د شوروي پر ضد د بخارا د ازادۍ
غورځنګونه وپالل او امير عالم خان چې کله بخارا نه په شا شو نو غازي ورته په کابل
کې د يو معزز امير په حيث ځاى او پنا ورکړه.
غازي د افغانستان د پرمختګ يو لوى ارمانجن و، هغه دلته د
کارخانو، سړکونو، هوايي ځواک، ملي اردو، حکومتي ادارو، برېښنا بندونو، عصري ودانيو
او ښاري ژوند او ډېرو نورو پرمختګونو سرشته پيل کړې وه، خو غازي په همدې پړاو کې د
يو شمېر غربزده او د اتاترک د ترکيې له ځوانې افغاني حلقې په حصار کې داسې بند شو
چې د خپلو خلکو فرهنګي او ديني ډګرونه ترې پنا شول، او بيا غازي داسې مرحلې ته لاړ
چې هم يې خپل بخت کوټه شو او هم د ملت برخه سپېره شوه.
تکرار اشتباه ګانې، کومه هوښيارتيا؟
واقعيت دا دى چې افغانستان يو سنتي هېواد دى، او دود دستور
او ديني روايتونو ته پابنده ټولنه ده. خو زمونږ د هېواد د سياسي مسئلې بوخت
شخصيتونه/جريانونه ډېرى دې نزاکت ته اهميت نه ورکوي، دوى ډېرى وخت له دې پابندې او
سنتي ټولنې سره د ضد وروستي حد ته ځي او بيا د تاريخ وينا دا ده چې له خپلو خلکو
نه په بله لار روان وګړي د ګړنګ تروږميو ته ورغورځېږي.
افراطيت زمونږ د ټولنې مزمن رنځ دى، ډېرى سياسي جريانونه او
شخصيتونه د خپلو موخو لپاره افراطي لارې او چلندونه غوره کوې، ارمانونو ته افراطي
ژمنتيا زمونږ د ټولنې يو لوى آفت دى.
مونږ بايد دا پوښتنه د تاريخي سندونو په ګواهۍ او د خپل ولس
په ريښتينيو کې ځواب کړو چې د ټولنې هغه واقعيتونه چې په ولس کې د پېړيو ريښه لري
په انقلابي او بيړنيو برخوردنو يې د تبديلۍ هڅې څومره معقولانه دي؟ زما د پوښتنې
ماهيت دا نه دى چې که په سمونپالو او تدريجي لارو دا دوديز حالت بدلېږي نو ښه دى!
اصلاً د خلکو معتقدات ولې د مادي پرمختګ لپاره بدل شي، ايا دا مهمه ده چې د طب،
انجنيرۍ او ټولو ساينسي او مادي پرمختګونو لپاره دې د خلکو اخلاقي او معنوي څرنګوالى
تغير شي؟ د غرب مادي پرمختګ بايد د هغوى له اخلاقي او فرهنګي توريد پرته واخېستل
شي.
ابله ورځ د "انسان ډسک" يو تن په افغانستان کې د
سکولارېزم لپاره د صراحت او څرګندې مبارزې لويه نثريه ليکلې وه، د لبرال ډيموکراټانو،
نيو مارکسېستانو او تقريباً ټولو سکولارېستانو نظرياتي افراطيت ته چې سړى ځير شي
نو دوى هم تکرار اشتباه ګانو د مزل ښکار شوي دي، دا مزلونه هم د دوى د نظريو او هم
د ټولنې د بربادۍ ماتې او پاشلې تجربې دي.
د متن عکس د ښاغلي سردارولي پښتونزوى صاحب له ټوېټر څخه اخېستل شوی دی.
لیکوال او تحلیلګر
وحیدالله مصلح د ننګرهار ولایت، روداتو ولسوالۍ اصلي اوسیدونکی او اوسمهال په کابل کې مېشت دی. نوموړی له ننګرهار طب پوهنځي څخه په ۱۳۸۴ ل کال کې فارغ شوی دی.