واقعيت دا دى چې په ترکي ولس کې د اردوغان ګوند د رايو اصلي ريښه په محافظه کاره او سنتي حوزه کې وه، د دې حوزې ماهيت اسلامي تمايلات وو او د اردوغان کارېسماټيکه رهبري، اقتصادي برنامې، د ترکي او ع-ثماني عظمت خوبونه، او د اسلامي نړۍ په قضيو کې فعاله ونډه د دې حوزې هويتي شاخصونه وو. په همدې متمايزو شاخصونو کې د عدالت او پراختيا ګوند تېزو ريفورمي سياستونو د مرحوم استاد اربکان رفاه او اوسني سعادت ګوند ګوښې کړ او پر ځاى يې دوی په ترکي سنتي حوزې کې مخکښ شول. خو له ډېرې مودې را په دېخوا په دې ټولو شاخصونو کې اردوغان خپل لاره د سنتي او نويتوب له امتزاج او هويتي مسيره کږه کړه. عدالت او پراختيا ګوند له څه مودې د خپلې سنتي حوزې تمايلات ګوښې او اګنور کړي،

سره له دې چې اسلامي تمدن د واک په ماڼيو کې درک نه لري خو د تمدني ټکر اوسنى درک بيا هم په اسلامي حوزه کې دى، دا درک په دې معنى چې اسلام په خپل ځان کې د تمدني سيالۍ، بيا احيا او راپورته کېدو جوهر لري او غربي تمدن له همدې جوهر سره شخړه لري.

اصلي او د کار مجال دا دى چې لږ تر لږه په دې وخت کې پېغورونه او تومتونه ګوښې کړاى شي او له ټولو ګوندي مجبوريتونو نه اخوا ټولې هڅې د افغان راستنېدونکو پر پالنې متمرکزې شي، همدا زموږ د افغانيت او تدين د امتحان مهال دى.